W polskim kodeksie pracy istnieje szczególna regulacja dotycząca umów o pracę na czas określony, która ma na celu zapobieganie nadmiernemu ich wykorzystywaniu przez pracodawców. Ograniczenia te mają chronić pracowników przed niepewnością zatrudnienia. Zasady te dotyczą głównie liczby oraz długości trwania takich umów. Co zatem powinno się wiedzieć o trzeciej umowie o pracę?
Jakie są ograniczenia w zawieraniu umów na czas określony?
Zgodnie z art. 251 kodeksu pracy, istnieją dwa główne ograniczenia dotyczące umów o pracę na czas określony: czasowe i ilościowe. Pracodawca nie może zawrzeć z pracownikiem więcej niż trzech umów na czas określony z rzędu, a łączny okres trwania tych umów nie może przekraczać 33 miesięcy. Jeśli którakolwiek z tych granic zostanie przekroczona, umowa automatycznie przekształca się w umowę na czas nieokreślony.
Przykładem może być sytuacja, gdy pracownik miał już dwie umowy na czas określony trwające łącznie 24 miesiące. Kolejna umowa może być zawarta na maksymalnie 9 miesięcy, aby nie przekroczyć limitu 33 miesięcy. Jeśli jednak umowy były krótsze, np. po sześć miesięcy, to trzecia umowa o długości sześciu miesięcy wypełni limit ilościowy.
Kiedy ograniczenia nie mają zastosowania?
Istnieją pewne wyjątki od reguły trzech umów i 33 miesięcy. Ograniczenia te nie dotyczą umów zawartych w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności, umów na czas wykonania określonej pracy dorywczej lub sezonowej, a także umów podpisanych z obiektywnych przyczyn leżących po stronie pracodawcy. W takich przypadkach pracodawca musi jednak udokumentować te przyczyny i powiadomić okręgowego inspektora pracy w ciągu pięciu dni od zawarcia umowy.
Warto podkreślić, że pracodawca ma obowiązek zawarcia umowy na czas nieokreślony, gdy liczba umów terminowych przekroczy trzy lub ich łączny okres trwania wyniesie ponad 33 miesiące.
Przykłady wyjątków
Oto kilka sytuacji, w których ograniczenia mogą być pominięte:
- Umowa na zastępstwo pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim.
- Umowa na czas wykonywania pracy sezonowej, np. w rolnictwie.
- Umowa związana z okresem kadencji w organizacji, np. w przypadku pracowników zatrudnianych na czas trwania projektu.
Co dzieje się po zawarciu trzeciej umowy na czas określony?
Przepisy kodeksu pracy stanowią, że po zawarciu trzeciej umowy na czas określony z tym samym pracodawcą, stosunek pracy automatycznie przekształca się w umowę na czas nieokreślony, chyba że istnieją wyjątki omówione powyżej. Przekształcenie to następuje z mocy prawa, co oznacza, że nie jest wymagane dodatkowe oświadczenie woli żadnej ze stron.
W przypadku takiego przekształcenia pracodawca powinien potwierdzić pracownikowi na piśmie zmianę rodzaju umowy. Zasadniczo, od momentu zawarcia czwartej umowy, pracownik zdobywa wszystkie przywileje związane z umową na czas nieokreślony, takie jak większa stabilność zatrudnienia i dłuższy okres wypowiedzenia.
Jakie są konsekwencje dla pracodawcy i pracownika?
Pracodawcy, którzy nie przestrzegają przepisów dotyczących limitów umów o pracę na czas określony, mogą spotkać się z konsekwencjami prawnymi. Jeśli umowa została niewłaściwie sklasyfikowana jako terminowa, pracownik ma prawo do roszczenia o uznanie jej za umowę na czas nieokreślony.
W przypadku sporu, pracownik może zwrócić się do sądu pracy. Sąd może orzec, że umowa powinna być traktowana jako umowa na czas nieokreślony, a pracownikowi przysługuje odszkodowanie lub przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach.
Dzięki przepisom kodeksu pracy, pracownicy zyskują większą ochronę prawną i pewność zatrudnienia, co jest szczególnie istotne w dynamicznie zmieniającym się rynku pracy.
Zmiany w przepisach 2025
W 2025 roku wprowadzono zmiany mające na celu zwiększenie przewidywalności i przejrzystości warunków pracy. Pracodawcy są teraz zobowiązani do uzasadniania wypowiedzenia umowy na czas określony, a także informowania związków zawodowych o zamiarze jej rozwiązania. Wszystko to ma na celu dalsze wzmocnienie pozycji pracownika i ograniczenie nadmiernego wykorzystywania umów terminowych.
Podsumowując, regulacje dotyczące trzeciej umowy o pracę na czas określony mają na celu ochronę interesów pracowników i zapobieganie nadużyciom ze strony pracodawców. Dzięki określonym limitom i wymogom, pracownicy mogą czuć się bardziej pewnie w swoim zatrudnieniu, a pracodawcy muszą liczyć się z konsekwencjami prawnymi w przypadku ich nieprzestrzegania.
Co warto zapamietać?:
- Pracodawca może zawrzeć maksymalnie trzy umowy na czas określony z rzędu, a ich łączny okres nie może przekraczać 33 miesięcy.
- Po trzeciej umowie na czas określony, umowa automatycznie przekształca się w umowę na czas nieokreślony, chyba że występują wyjątki (np. zastępstwo, prace sezonowe).
- Pracodawca ma obowiązek potwierdzić na piśmie przekształcenie umowy na czas nieokreślony.
- Nieprzestrzeganie przepisów przez pracodawcę może skutkować roszczeniami pracownika o uznanie umowy za czas nieokreślony oraz konsekwencjami prawnymi.
- Od 2025 roku pracodawcy muszą uzasadniać wypowiedzenia umów na czas określony oraz informować związki zawodowe o zamiarze ich rozwiązania.
